مدیریت پسماند

 به مواد غیر قابل مصرفی که در اثر فعالیت‌های انسانی یا حیوانی تولید می‌شوند، پسماند می‌گوییم که حاصل فعالیت‌های شهری، کشاورزی، صنعتی، معدنی و…می‌باشد. امروزه، با توجه به افزایش جمعیت و مصرف‌گرایی افراد، حجم قابل توجهی از این مواد زائد وارد محیط زندگی ما شده است. در این مقاله سعی کرده‌ایم که با معرفی انواع پسماند، اقدامات لازم جهت مدیریت کاهش و حذف پسماند، گامی موثر در جهت حفظ محیط‌زیست برداریم

تقسیم‌بندی پسماند

پسماند را می‌توان بر اساس فاکتورهای مختلف مانند حالت فیزیکی و منبع تولید آن‌ها دسته‌بندی کرد.

حالت فیزیکی

• پسماند جامد: پسماند جامد رایج‌ترین نوع پسماند است که شامل موادی مانند زباله‌های خانگی، نخاله‌های ساختمانی، پسماندهای صنعتی و کشاورزی
• پسماند مایع: پسماند مایع شامل موادی مانند آب‌های آلوده، پسماندهای نفتی و مواد شیمیایی حاصل از کارخانجات
• پسماند گازی: پسماند گازی شامل موادی مانند گازهای گلخانه‌ای، گازهای خروجی از کارخانه‌ها و وسایل نقلیه

منبع تولید پسماند

• پسماندهای خانگی: پسماندهای خانگی شامل زباله‌های تولید شده در اماکن مسکونی
• پسماندهای تجاری: پسماندهای تجاری شامل زباله‌های تولید شده در فروشگاه‌ها، رستوران‌ها، ادارات و سایر اماکن تجاری
• پسماندهای صنعتی: پسماندهای صنعتی شامل زباله‌های تولید شده در کارخانه‌ها، کارگاه‌ها و سایر اماکن صنعتی
• پسماندهای کشاورزی: پسماندهای کشاورزی شامل مواد زائد تولید شده در مزارع، باغ‌ها و سایر اماکن کشاورزی
• پسماندهای بیمارستانی: پسماندهای بیمارستانی شامل مواد زائد آلوده و خطرناک تولید شده در بیمارستان‌ها، آزمایشگاه‌ها و سایر مراکز درمانی

راهکارهای مدیریت پسماند چیست؟

مدیریت پسماند، به مجموعه‌ اقداماتی گفته می‌شود که برای کاهش تولید پسماند، بازیافت پسماند و دفع پسماند به روشی ایمن و پایدار انجام می‌شود. این اقدامات، شامل مراحل زیر می‌باشند:

• کاهش تولید پسماند: می‌توان گفت اولین و مهم‌ترین مرحله در مدیریت پسماند، کاهش تولید پسماند است. این کار می‌تواند از طریق اقدامات فردی و جمعی انجام پذیرد.
• بازیافت پسماند:‌ بازیافت، فرآیندی است که در آن پسماندهای قابل بازیافت، به مواد اولیه جدید تبدیل می‌شوند. بازیافت، یکی از بهترین روش‌های مدیریت پسماند است که باعث کاهش تولید پسماند، صرفه‌جویی در منابع طبیعی و کاهش آلودگی محیط‌زیست می شود.
• دفع پسماند: پسماندهایی که قابل بازیافت نیستند، باید به روشی ایمن و پایدار دفع شوند. روش‌های دفع پسماند، شامل دفن، سوزاندن و تبدیل به انرژی می‌باشد.

روش‌های کاهش تولید پسماند

کاهش تولید پسماند، اولین و مهم‌ترین مرحله در مدیریت پسماند است. این کار می‌تواند از طریق اقدامات فردی و جمعی انجام شود.

اقدامات فردی

• خرید کمتر: یکی از بهترین راه‌ها برای کاهش تولید پسماند، خرید کمتر می‌باشد. قبل از خرید، نیازهای خود را به دقت بررسی کنید و فقط چیزی را بخرید که واقعاً به آن نیاز دارید.
• خرید محصولات بادوام: محصولات بادوام، عمر طولانی‌تری دارند، بنابراین کمتر نیاز به تعویض دارند. به طور مثال جایگزین کردن نایلون با کیسه های پارچه ای
• استفاده مجدد از محصولات: تا حد امکان از محصولاتی که قابلیت استفاده مجدد دارند استفاده شود. به عنوان مثال، از لباس‌های قدیمی برای دوخت لباس‌های جدید، یا از بطری‌های آب برای نگهداری مواد غذایی استفاده شود.
• تبدیل پسماند به کود: می‌توان مواد غذایی باقی‌مانده و زباله‌های باغبانی را به کود تبدیل کرد. این کار، علاوه بر کاهش تولید پسماند، به بهبود کیفیت خاک نیز کمک می‌کند.
• کاهش مصرف محصولات پلاستیکی: محصولات پلاستیکی، یکی از اصلی‌ترین منابع تولید پسماند هستند. یکی از روش ها کاهش استفاده از محصولات پلاستیکی است. به عنوان مثال، می‌توان  از بطری‌های آب قابل‌حمل استفاده کرد.

اقدامات جمعی

• اصلاح سیاست‌های تولید و مصرف: دولت‌ها می‌توانند با اصلاح سیاست‌های تولید و مصرف، به کاهش تولید پسماند کمک کنند. به عنوان مثال، می‌توانند مالیات بر محصولات پلاستیکی را افزایش دهند، یا تولید محصولات بادوام را تشویق کنند.
• آموزش و آگاه‌سازی مردم: آموزش و آگاه‌سازی مردم، یکی از مهم‌ترین اقدامات برای کاهش تولید پسماند است. مردم باید از اهمیت کاهش تولید پسماند و راه‌های انجام آن آگاه شوند.
• ایجاد زیرساخت‌های مناسب برای بازیافت و دفع پسماند: دولت‌ها باید زیرساخت‌های مناسب برای بازیافت و دفع پسماند را ایجاد کنند. این کار، باعث می‌شود که مردم بتوانند پسماندهای خود را به روشی صحیح بازیافت یا دفع کنند.

روش‌های بازیافت پسماند

بازیافت، فرآیندی است که در آن پسماندهای قابل بازیافت، به مواد اولیه جدید تبدیل می‌شوند. بازیافت، یکی از بهترین روش‌های مدیریت پسماند است که باعث کاهش تولید پسماند، صرفه‌جویی در منابع طبیعی و کاهش آلودگی محیط زیست می‌شود.

انواع پسماندهای قابل بازیافت عبارتند از:

• کاغذ و مقوا: کاغذ و مقوا، یکی از اصلی‌ترین منابع بازیافت هستند. کاغذ و مقوا را می‌توان به کاغذ، مقوا، کارتن، لیوان و ظروف کاغذی تبدیل کرد.
• پلاستیک: پلاستیک‌ها، یکی دیگر از اصلی‌ترین منابع بازیافت هستند. پلاستیک‌ها را می‌توان به بطری‌های پلاستیکی، ظروف پلاستیکی، بسته‌بندی‌های پلاستیکی و غیره تبدیل کرد.
• شیشه: شیشه، یکی دیگر از مواد قابل بازیافت است. شیشه را می‌توان به بطری‌های شیشه‌ای، ظروف شیشه‌ای و غیره تبدیل کرد.
• فلزات: فلزات، یکی دیگر از مواد قابل بازیافت هستند. فلزات را می‌توان به قوطی‌های فلزی، بطری‌های فلزی، سیم و کابل و غیره تبدیل کرد.

یکی از راهکارهای اصلی، جداسازی این مواد در هر خانه و هر مکان عمومی می باشد. بزرگترین کمکی که یک فرد می تواند در این زمینه داشته باشد جمع آوری این مواد به صورت فردی و تحویل آن به باجه های بازیافت می باشد.

روش‌های دفع پسماند

پسماندهایی که قابل بازیافت نیستند، باید به روشی ایمن و پایدار دفع شوند. روش‌های دفع پسماند، شامل دفن، سوزاندن و تبدیل به انرژی هستند.

• دفن: دفن، یکی از رایج‌ترین روش‌های دفع پسماند است. در این روش، پسماند در گودال‌های بزرگ دفن می‌شود و سپس با خاک پوشانده می‌شود. دفن، یک روش نسبتاً ارزان است، اما معایبی نیز دارد. دفن پسماند می‌تواند باعث آلودگی آب‌های زیرزمینی شود و همچنین، می‌تواند باعث تولید گازهای گلخانه‌ای شود.
• سوزاندن: سوزاندن، روش دیگری است که پسماند در کوره‌های مخصوص سوزانده می‌شود. سوزاندن، می‌تواند باعث کاهش حجم پسماند شود و همچنین، می‌تواند انرژی تولید کند. با این حال، سوزاندن پسماند نیز معایبی دارد. سوزاندن پسماند می‌تواند باعث تولید گازهای مضر، مانند دی‌اکسید کربن و دی‌اکسید گوگرد شود.
• تبدیل به انرژی: تبدیل به انرژی، روشی جدید برای دفع پسماند است. در این روش، پسماند به انرژی تبدیل می‌شود. تبدیل به انرژی، می‌تواند باعث کاهش حجم پسماند شود و همچنین، می‌تواند انرژی تولید کند. تبدیل به انرژی، یکی از روش‌های پاک‌تر دفع پسماند است.

روش دفع مناسب پسماند، به نوع پسماند و شرایط محلی بستگی دارد. در برخی موارد، ممکن است ترکیبی از روش‌های مختلف دفع پسماند مورد استفاده قرار گیرد.

در نهایت با توجه به اینکه نه تنها همه پسماندها قابلیت بازیافت ندارند بلکه دفع پسماند به روش‌های دفن و سوزاندن هم دارای معایب جدی می‌باشد و محیط زیست را به گونه‌ای دیگر آلوده می‌کند و روش تبدیل پسماند به انرژی نیز همچنین نیاز به بودجه و هزینه زیادی دارد و هنوز زیرساخت‌های لازم آن در هرکشوری فراهم نیست. حداقل وظیفه هر فرد این است که خود را مسئول بداند که در خصوص زباله‌های دورریز خود حساسیت بیشتری به خرج دهد و کمترین میزان پسماند را تولید کند. تا نسل‌های آینده با مشکلات کمتری روبه رو شوند